Protez Sistemleri Neler, Çeşitleri Neler?

Protez sistemleri kişilerin kaza, tümör gibi hastalıklar sonucunda uzuvlarını kaybetmesi sonucu ya da doğuştan uzvunun olmaması nedeniyle yapay olarak kişiye protez takılmasını ve normal hayatına devam etmesini sağlayan sistemlerdir. Birçok protez sistemi olmakla birlikte kişinin protez kullanmaya başlaması için hazır hale gelmesi gerekmektedir.

Protez Sistemleri Nasıl Belirlenir?

Protez çeşitleri arasından kişiye en uygun protezin seçilmesi gerekmektedir. Bunun için öncelikle ameliyat sonrasında kişinin takip edilmesi gerekir. Kişinin uzvu kesildikten yani ampüte edildikten sonra kalan kısmın ne durumda olduğu ve nasıl bir protez kullanılması gerektiğine karar verilmelidir.

Protez bacak kullanacak olan kişinin yaş durumu, fiziksel fonksiyonlarının devamlılığı, ameliyat sonrasındaki iyileşme süreci, yaptığı iş gibi etkenler protezin bacak seçiminde önem taşır. Protezin nasıl kullanılacağına karar verildikten sonra kişiye en uygun protez yapılır.

Protez seçimi yapılmadan önce mutlaka hangi çeşit protezin kullanılması gerektiğine karar verilmelidir. Protez sistemleri kişiye özel olduğundan ameliyat sonraki sürecin iyi takip edilmesi gerekmektedir. Hastanın fiziksel durumunda yeteri kadar iyileşme yoksa ya da kaslarında güçlenme meydana gelmemişse fizik tedavi sürecinden geçilmeli ve protez kullanmaya hazır hale gelinmelidir.

Protez Sistemleri Nelerden Oluşur?

Protez sistemleri uzuv kaybının derecesine göre meydana gelir. Eğer kalçadan itibaren bir uzuv kaybı meydana gelmişse tüm bacak için protez takılır. Buna kalça dezartikülasyon protezi adı verilir. Eğer diz ekleminin üzerine kadar bir kayıp meydana gelmişse dizüstü bacak protezleri, diz seviyesinde bir kayıp mevcut ise diz dezartkülasyonu yani diz seviyesinde bir protez kullanılır. Diz seviyesinin altında bir kayıp var ise diz altı protezleri kullanılır.

Eğer uzuv kaybı ayak seviyesinde ise protez ayak kullanılır.

Protez Sistemleri Nasıl Çalışır?

Protez sistemleri diz altı ise öncelikle geçici protez kullanılır. Geçici protez sayesinde güdük şekillenir,kişinin daha erken yürümesine olanak sağlanır. Ayrıca kişinin proteze adaptasyonu da sağlanır. Geçici protezler hava yastık şaftlarından veya termoplastik malzemeler kullanılarak meydana gelir.  Diz altında kullanılan protezler “modüler” veya “klasik” olarak gruplandırılır. Bu diz altı protezleri arasındaki temel fark kişinin kullanmasındaki konfor ve ağırlıktır.  Modüler protez kullanmak daha ekonomiktir ve kişiler daha uzun süre kullanabilir.  Diz altı protezlerinde birden fazla soket türü kullanılabilir. Soket adı verilen parça ile uzvun vücutta kalan kısmı ve protez birbirine bağlanır.

Süspansiyon, yani bu bağlama sistemleri yumuşak malzeme kullanılır. Bu sistemler arasında en popüler olanı “Silikon Liner” adı verilen süspansiyon sistemidir. Bu sistem özellikle deride problem yaşayan kişilerin daha rahat protez kullanmasını sağlar.

Protez Sistemine Karar Verirken Nelere Dikkat Edilmelidir?

Hastaya kullanılacak olan protez sistemine karar verilmeden önce dikkat edilmesi gereken önemli durumlar vardır. Bu durumlardan en önemlisi diğer bacağın sağlıklı olup olmamasıdır. Çünkü protez  bacaktaki süspansiyon sistemleri her birinde farklıdır. Bu nedenle protez öncesi fizik tedavi uygulamalarında diğer bacağın sağlık durumu da dikkate alınmalıdır. Bir diğer dikkat edilmesi gereken durum güdük bölgesinde yeteri kadar yumuşak dokunun olup olmadığıdır. Yine seçilerek olan protez sisteminde önemli bir yer taşır. Geçici protez döneminde hassasiyetin olup olmaması ve kalan uzvun uç kısmının ne derece iyileştiği de önemlidir.

Ameliyat olmadan önce kişinin aktivitelerinin ne düzeyde olduğunun bilinmesi gerekir. Eski aktivitelerine devam etmek isteyen bir kişinin, protez seçimi de bu doğrultuda olmalıdır. Bütün protez bacak kullanan herkes için yapılacak olan protez sadece ona özeldir. Bu durumda da protez seçimine çok hassas yaklaşılmalıdır.

Ayrıca diz altında protez kullanan bir kişi, diz üstü protezlerine göre daha rahat hareket eder ve proteze adapte olması süresi de kısalır.

Protez Bacak Parçaları Nelerdir?

Kullanılacak protez bir diz üstü protezi ise protez bacakta yapay bir diz eklemi kullanılır. Birçok farklı özellikle diz eklemi bulunmaktadır. Yük frenli eklemler, elektronik kontrollü eklemler, mikro işlemcil eklemler bunlardan bazılarıdır.

Protez ayak bir diğer protez parçasıdır. Sağlıklı ayağın yerini tutar ve onun gibi işlevseldir. Protez ayak seçimlerinde karbon ayak, dinamik ayak, bilekten eklemli ayak gibi çeşitler tercih edilebilir. Kişinin protezden verim alabilmesi için doğru bir protez ayak seçimi yapılması önemlidir. Bu konuda uzmanlardan destek alınması büyük ölçüde fayda sağlar.

Protez bacağa yapılan kozmetik kaplama da protezin önemli parçalarından biridir. Tamamen estetik bir görüntü sağlar ve protez kullanımında işlevsel olarak herhangi bir etkisi yoktur. Sünger ya da silikon maddelerden üretilmektedir.

Protez bacağa ait bir de soket sistemi bulunmaktadır. Bu soket sistemi güdüğün yani bacağın vücutta kalan kısmının üzerine yerleştirilir. Protez bu soket bölümünün üzerine giyilir. En dikkat edilmesi gereken parçadır. Eğer soket sistemi doğru oturmazsa protez kullanımında büyük sıkıntılar yaşanır. Güdük bölümünde şişme, ağrı gibi şikayetler meydana gelebilir. Protez doğru kullanılamayarak hasar görebilir.

Protez sistemleri kullanmak için önemli olan diğer parçalar sarf malzemeleridir. Bu sarf malzemeler protezde kullanılmış olan parçaları birbirine bağlamayı sağlar. Ayrıca bu sarf malzemeler sayesinde protez daha dinamik bir görüntü elde eder.

Kısaca protez sistemleri bütün parçalarıyla birer bütündür. Her bir parçanın kişinin ihtiyacına göre özel olarak hazırlanması gerekir. Yerine göre bir protez sisteminde bazı parçalar kullanılır, bazılarına ihtiyaç duyulmayabilir. Hangi parçaların kullanılması gerektiği konusunda kesinlikle uzman görüşü alınmalıdır. Hastanın ihtiyacına göre hazırlanan protez sistemi kullanılmadan önce de çok iyi bir ön hazırlık yapmak, kişiyi hem psikolojik hem de fiziksel açıdan protez kullanmaya hazırlar. Böylelikle süreç daha sağlıklı atlatılmış olur. Proteze alışma süresi de oldukça kısalır. Herhangi bir sorun yaşanması durumunda da kişinin uzmana danışması çok büyük önem taşır.